ÁÎÀÆß-íààñ æèë á¿ð óëàìæëàë áîëãîí çîõèîí áàéãóóëæ çàíøñàí Á¿õ íèéòýýðýý ìîä òàðèõ ºäºð áÿìáà ãàðàãò òîõèîëîî. Ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãàà æèëýýñ æèëä ºðãºæèæ áàéãààãèéí òîä æèøýý íü õ¿ðýëöýí èðñýí çî÷äîîð íü èëýðõèéëýãäýæ áàéíà. Òóõàéëáàë, á¿õ íèéòýýð ìîä òàðèõ ºäðèéí íýýëòýä ñàëáàðûí ñàéä Ä.Îþóíõîðîëîîñ ãàäíà ÓÈÕ-ûí äàðãà Ì.Ýíõáîëä, ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿ä, Íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà Ñó.Áàòáîëä, ÍÈÒÕ-ûí òýðã¿¿ëýã÷ Ö.Ñàíäóé, ÍÈÒÕ-ûí òºëººëºã÷人ñ ãàäíà Ìîíãîë Óëñàä ýõ îðíîî òºëººëºí ñóóãàà Ýë÷èí ñàéäóóä òýäíèé ãýð á¿ëèéíõýí îðîëöîæ, ìîíãîë÷óóäòàé õàìò ìîä òàðüñàí þì.
Á¿õ íèéòýýð ìîä òàðèõ ºäðèéí íýýëòèéí ¿åýð ÁÎÀÆ-ûí ñàéä Ä.Îþóíõîðîë “Á¿õ íèéòýýð ìîä òàðèõ ñàíàà÷ëàãûã Åðºíõèéëºã÷ ãàðãàñíààñ õîéø äîëîîí æèë ºíãºð÷, ýíý õóãàöààíë 10 ãàðóé ñàÿ ìîäûã áèä òàðèàä áàéíà. Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòºä ºðòºæ áàéãàà ìàíàé óëñûí õóâüä ìîä òàðüæ, íîãîîí áàéãóóëàìæàà íýìýãä¿¿ëýõ íü íýí ÷óõàë àëõàì áîëæ áàéãàà. Ìàíàé ÿàìíû ç¿ãýýñ òàðüñàí ìîä á¿ðèéã óðãóóëàõ òàë äýýð àíõààð÷ õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäòàé íü õàìòðàí á¿ðòãýëæ¿¿ëýõ àæëûã ýõë¿¿ëýýä áàéíà. ¯ð õ¿¿õýääýý íîãîîí äýëõèéãýý ºâë¿¿ëýõ ¿éëñýä ãàð áèå îðîëöîæ áàéãàà òà á¿õýíäýý áàÿð õ¿ðãýå” ãýëýý.

“ÝË×ÈÍ ÒªÃªË”-ÈÉà ÁÀÉÃÓÓËÀÂ

Á¿õ íèéòýýðýý ìîä òàðèõ ºäðèéí íýýëò ¯íäýñíèé ñî¸ë àìðàëòûí õ¿ðýýëýíä áîëñîí áºãººä ýíä 20 ãàðóé áàéãóóëëãûí òºëººëºë 2000 ãàðóé ìîä ñóóëãàñíààñ îëîí óëñûí øèíæ ÷àíàðòàé íýãýí òºãëèéã áàéãóóëñàí íü îëíû àíõààðëûí òºâä áàéñàí þì. Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò, öºëæèëò, àãààð áîëîí îð÷íû áîõèðäëûã áóóðóóëàõàä îëîí óëñûí àíõààðëûã òàòàõ óëìààð òýäýíòýé ýíý òàëààð ìýäýýëýë ñîëèëöîõ, òóðøëàãà õóâààëöàõ, õàìòðàí àæèëëàõ ñ¿ëæýýã èäýâõèæ¿¿ëýõ, áýõæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ ÁÎÀÆ-ûí ñàéä Ä.Îþóíõîðîëûí ñàíàà÷èëãààð Ìîíãîë Óëñàä ýõ îðíîî òºëººëºí áàéãàà Ýë÷èí ñàéäóóäòàé õàìòàð÷ ìîä òàðèí, íýðýìæèò òºãºë áàéãóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã ÁÎÀÆß-íû Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò, ãàäààä õàìòûí àæèëëàãààíû õýëòýñ, Àÿëàë æóóë÷ëàëûí áîäëîãî çîõèöóóëàëòûí ãàçðûíõàí àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëëàà.
“Ýë÷èí òºãºë”-èéã áàéãóóëàõàä Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé ñàéä Æ.Ýðäýíýáàòûã ýõ îðîíä íü àéë÷èëæ áàéãààòàé õîëáîãäóóëàí íóòàã áóöñàí ÁÍÕÀÓ-ûí Ýë÷èí ñàéä áîëîí øèíýýð ñîíãîãäñîí Åðºíõèéëºã÷人 áàÿð õ¿ðãýõýýð íóòàã áóöñàí ÁÍÑÓ-ûí Ýë÷èí ñàéä íàðààñ áóñàä á¿õ Ýë÷èí ñàéä ãàð áèå îðîëöîæ, äîð á¿ðíýý ìîä òàðèí ººðñäèéí íýð äýýð á¿ðòãýë õèéëãýæ áàéëàà. Ýíý ¿åýð Ýë÷èí ñàéäóóä èéì ñàéõàí ¿éë àæèëëàãààíä ãàð áèå îðîëöóóëñàí ÁÎÀÆ-ûí ñàéä Ä.Îþóíõîðîëä òàëàðõàë èëýðõèéëæ, ººðñäèéí îðîíä õýðõýí ìîä òàðüäàã áàéñàí òóðøëàãààñàà õóâààëöñàí þì.
Òóõàéëáàë, ×åõèéí Ýë÷èí ñàéä õàòàãòàé Èâàíà Ãðîëëîâà ë ãýõýä ìîíãîë÷óóäûí àðãà áàðèëààñ îãò ººðººð ìîä òàðüæ áàéñàí áºãººä òýðáýýð óõñàí í¿õýíäýý óñ ä¿¿ðãýñíèé äàðàà ìîäîî ñóóëãàæ áàéñàí íü áóñàä Ýë÷èí ñàéäàä ÷åõ òåõíîëîãèîð ìîä òàðèõ õ¿ñëèéã òºð¿¿ëæ, “Ýë÷èí òºãºë”-èéí õýä õýäýí ìîäûã ýíý àðãààð ñóóëãàæ àìæñàí. Èíãýýä Ýë÷èí ñàéäóóä ìîä òàðüñíûõàà äàðàà ÀÑÅÌ âèëëàä ÷óóëæ, óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòººñ õýðõýí àíãèæðàõ ººðñäèéíõºº òóðãøëàãààñ õóâààëöàæ, öààøèä ýíý òàë äýýð Ìîíãîë Óëñòàé õýðõýí õàìòàð÷ àæèëëàõ òàëààðàà ÁÎÀÆ-ûí ñàéä Ä.Îþóíõîðîëòîé ñàíàë ñîëèëöñîí þì.

Á¯Õ ÍÈÉÒÝÝÐ ÌÎÄ ÒÀÐÈÕ ªÄÐÈÉà ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ØÈÍÆ ×ÀÍÀÐÒÀÉ ÁÎËÃÎÆ ×ÀÄËÀÀ

Ìîíãîë Óëñàä ýõ îðíîî òºëººëºí ñóóãàà Ýë÷èí ñàéäóóä “Á¿õ íèéòýýð ìîä òàðèõ ºäðèéã îëîí óëñûí øèíæ ÷àíàðòàé áîëãîæ ÷àäëàà” õýìýýí àì óðàëäàí ÿðèëöàæ áàéëàà. Òýäíèé õóâüä áººíººðºº èéíõ¿¿ íýãäýæ, íýã àñóóäàëä àíõààðëàà õàíäóóëàõ íü õîâîðõîí ¿çýãäýë áºãººä ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãààãàà Ìèíè ÀÑÅÌ-ûí õýìæýýíä ¿íýëæ áàéãààãàà ÷ ýíý ¿åýð îíöîëæ, ýõ îðíûõîî ºìíº òóëãàìäààä áàéãàà íîãîîí õºãæëèéí àñóóäàëä îëîí óëñûí àíõààðëûã íýãýí çýðýã òàòàæ, öààøèä õàìòàð÷ àæèëëàõ ãàðöûã îëæ õàðñàí ÁÎÀÆß-íû õàìò îëîíä ýíý ¿åýð Ýë÷èí ñàéäóóä áàÿð õ¿ðãýæ, õàìòàð÷ àæèëëàíà ãýäãýý èëýðõèéëæ áàéëàà. Óóëçàëòûí ýõýíä ÁÎÀÆ-ûí ñàéä Ä.Îþóíõîðîë “Ìîíãîëûí áàéãàëèéã õàìãààëàõàä õàìãèéí èõýýð ñàíàà çîâæ, äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã òà á¿õýíòýéãýý íýã äîð öóãëàí ñàíàà áîäëîî õóâààëöàõ áîëñîíäîî áàÿðòàé áàéíà. Ýíýõ¿¿ óóëçàëòààñ ìàø òîì ¿ð ä¿í ãàðíà ãýäýãò ÷ èòãýëòýé áàéíà. Ìàíàé óëñ Ãåðìàíû õàìòûí àæèëëàãààíû íèéãýìëýãèéí òóñëàìæòàéãààð îéãîî àìæèëòòàé òîîëîîä áàéãàà. Ïàðèñûí õýëýëöýýðò àìæèëòòàé íýãäýí îðæ, ÓÈÕ-ààðàà ñî¸ðõîí áàòóóëñàí ãýýä òà á¿õíèéõýý òóñëàìæòàéãààð îëîí àæèë õèéæ, õýðýãæ¿¿ëæ áàéãààäàà áàÿðòàé áàéäàã. Ãýñýí õýäèé ÷ ìàíàé îðîíä óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí ¿ð äàãàâàð íü ãîë ãîðõè, íóóð öººðºì õàòàæ øèðãýõ, ìºíõ öýâäýã, ìºñòºë õàéëàõ, çóíû õýò õàëàëò, õóóðàéøëûí óëìààñ õºðñ, áýë÷ýýð äîðîéòîí öºëæèõ, îé ìîä ò¿éìýð, ºâ÷èí, õîðòîí øàâæèíä ºðòºõ, áàéãàëü öàã àãààðûí àþóëò ¿çýãäëèéí äàâòàìæ, ýð÷ íýìýãäýõ áàéäëààð èëýð÷ áàéíà. Òóõàéëáàë, àãààðûí æèëèéí äóíäàæ òåìïåðàòóð ñ¿¿ëèéí 70 ãàðóé æèëä äýëõèéí äóíäàæààñ 3 äàõèí íýìýãäýæ, õóð òóíàäàñíû óëèðëûí õýìæýý ººð÷ëºãäºí óóðøèëò èõýñ÷ áàéíà. Ãàí çóä áîëîí øîðîîí áà öàñàí øóóðãà çýðýã ãàìøèãò ¿çýãäëèéí äàâòàìæ ñ¿¿ëèéí àðàâ ãàðóé æèëä 2 äàõèí èõýñ÷, òýäãýýðýýñ ¿¿äñýí ýäèéí çàñãèéí õîõèðîë íýìýãäýæ áàéãààã òà á¿õýí ìýäýæ áàéãàà. Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò, áýë÷ýýðèéí òàëõëàãäàë, òàðèàëàíãèéí òàëáàéí õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéí áóóðàëò, óóë óóðõàéí ¿éë àæèëëàãàà çýðãýýñ ¿¿äýëòýé ãàçðûí äîðîéòîë, öºëæèëò ýð÷èìòýé ÿâàãäàæ 2015 îíû áàéäëààð íèéò íóòàã äýâñãýðèéí 76.8% öºëæèëòºä ºðòñºí áàéíà. 2016 îíû ãàäàðãûí óñíû íýãäñýí òîîëëîãûí ä¿íãýýð 774 áóëàã, øàíä, 263 ãîë ãîðõè, 346 íóóð õàòàæ øèðãýñýí ä¿í ãàð÷ýý. Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò, õóóðàéøëèéí óëìààñ Ìîíãîë îðíû îéí ýêîñèñòåìèéí òýíöâýðò áàéäàë àëäàãäàæ, îéí õºíººëò øàâæèä íýðâýãäñýí òàëáàé 590 ìÿíãàí ãàã ýçýëæ áàéíà. Öààøèä 2050 îí ãýõýä îäîîãèéí áàéãàà ò¿âøèíýýñ 2-3 äàõèí ºñºõ õàíäëàãàòàé áàéíà. Òèéìýýñ òà á¿õíèéãýý ºíººäºð ìîä òàðüñàí øèãýý áèäýíòýé öààøèä áàéãàëü õàìãààëàõ òàë äýýð áàéíãà õàìòàð÷, òóñàëæ äýìæñýýð áàéõ áîëíî ãýäýãò èòãýëòýé áàéíà” õýìýýñýí þì.
Ýë÷èí ñàéäóóä ¿¿íèé õàðèóä Ìîíãîë îðíû ºìíº òóëãàð÷ áàéãàà óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòòýé òýìöýõýä á¿õèé ë õ¿÷ ÷àäàë, áîëîìæîîðîî õàìòàð÷ àæèëëàõàä áýëýí áàéãààãàà äóóëãàñàí þì. Ýíä ×åõèéí Ýë÷èí ñàéä õàòàãòàé Èâàíà Ãðîëëîâàã îíöëîõîä òýðáýýð 1980-ààä îíû ¿åä Ìîíãîë Óëñàä àæèëëàæ, àìüäàð÷ áàéñàí áºãººä ÕÀÀÈÑ-èéí õàøààíààñ 캺ã ò¿¿äýã áàéñàí òóõàéãàà äóðñààä ºíººäºð ýíý íü õîò ñóóðèí õºãæëèéã äàãààä óñòàæ ¿ã¿é áîëñîíä õàðàìñàæ áàéãààãàà èëýðõèéëýýä ººðèéí á¿õ ë íººö áîëîëöîîã àøèãëàí ÁÎÀÆß-òàé õàìòàð÷ àæèëëàõ áîëíî ãýäãýý äóóëãàñàí þì. ̺í Ãåðìàíû Ýë÷èí ñàéä íî¸í Äóïïåë, Àâñòðàëûí Ýë÷èí ñàéä íî¸í Æîí Ëàíãòðè íàð óóë óóðõàéí íºõºí ñýðãýýëòèéí àñóóäëààð òóðøëàãà ñîëèëöîõîä áýëýí áàéãààãàà ýíý ¿åýð õýëæ áàéëàà. Èéíõ¿¿ ÁÎÀÆß-íûõàí Á¿õ íèéòýýðýý ìîä òàðèõ ºäðèéã èðãýä, àæ àõóéí íýãæ¿¿äòýé õàìò ìîä òàðèí ºíãºð¿¿ëýõýýñ àðàé ººð ò¿âøèíä àâàà÷èí îëîí óëñûí øèíæ ÷àíàðòàé áîëãîæ ÷àäëàà. Öààøèä Ìîíãîë Óëñàä ñóóãàà Ýë÷èí ñàéäóóäààñ ãàäíà îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäûí òºëººëëèéã îðîëöóóëàí òºãºë áèé áîëãîõ ¿éë àæèëëàãààã ñàíàà÷ëààä áàéãàà ÿàìíûõàíäàà áàÿð õ¿ðãýæ, àìæèëò õ¿ñüå.
Эх сурвалж: